نکات اجرایی تاسیسات برقی ساختمان ( چاه زمین )
1- وجود الكترود زمين اساسي كه متداولترين روش احداث آن چاه زمين است
بر طبق بند 13-4-3-1-ج مبحث سيزدهم مقررات ملي براي مشتركان با
كنتورهاي بيش از 60A سه فاز يا مجموعه اي از كنتورها با مجموع جريان
بيش از 60A در هر فاز ضروري است.
در بند پ- 1-9-5 همين مبحث، روش سنتي قرار دادن صفحه مسي داخل
زغال و پر كردن چاه با لايه هاي نمك و زغال شرح داده شده است كه از 2 جهت مشكلات اساسي ايجاد مي
نمايد:
1- خوردگي صفحه مسي به علت وجود نمك
2- شسته شدن نمك و بالا رفتن مقاومت چاه
به همين منظور در اين دستورالعمل استفاده از مواد كاهنده مقاومت همانند خاك هاي معدني
بنتونيت توصيه شده است.
2-1- مطابق بند پ- 1-4-7-1 مبحث 13 استفاده از آرماتورهاي فونداسيون براي هم بندي
اصلي ساختمان به سيستم زمين الكتريكي ضروري است. هم بندي فوق علاوه بر اثر هم
پتانسيل سازي، تأثير قابل ملاحظه اي در كاهش مقاومت زمين دارد.
3-1- از نكات بسيار مهم پس از احداث چاه زمين، آزمايش مقدار مقاومت الكتريكي زمين در
دوره هاي تناوب مشخص است. به منظور آشنائي مهندسان با نحوه انجام اين آزمايش،
روش مورد لزوم مطابق استاندارد BS 7671 شرح داده شده است.
2- دستورالعمل احداث چاه زمين
1-2 - محل مناسب چاه زمين مكاني است كه امكان آبياري آن وجود داشته باشد، بنابراين
عدم صدمه به سازه ساختمان در انتخاب محل چاه زمين مي بايد مد نظر قرار داد شود.
2-2 - عمق نصب صفحه زمين نقطه اي است كه نم طبيعي به طور دائم وجود داشته باشد ولي در
هر حال عمق لبه بالائي صفحه از 1.5 متر نبايد كمتر باشد.
3-2 - ابعاد صفحه زمين حداقل 50*50 سانتي متر با ضخامت 2 ميلي متر است.
4-2 - در اطراف صفحه زمين حداقل 20 سانتي متر ماده كاهنده مقاومت بايد ريخته شود،
بنابراين قطر چاه حداقل 90 سانتي متر است.
5-2 - هادي هاي زمين، مسي، چند مفتولي و به مقطع حداقل 35 ميليمتر مربع هستند.
6-2 - اتصال هاي هادي زمين به صفحه زمين به يكي از دو روش زير انجام مي شود:
1-6-2 در انتهاي هادي ها يك كابل شوي مسي (پرسي يا پيچي) نصب مي شود. كابل شو به
كمك دو عدد پيچ و مهره مسي به صفحه مسي اتصال مي يابد. استفاده از پيچ و مهره
گالوانيزه ممنوع مي باشد.
2-6-2 اتصال هادي ها به كابل شو و كابل شو به صفحه با جوش اكسيژن (لحيم سخت) انجام مي
گيرد. جوشكاري در كل سطح تماس بايد صورت گيرد. اتصال لحيم نرم (سرب يا قلع) مجاز
نيست.
7-2 - مقدار مناسب ماده كاهنده مقاومت بنتونيت به صورت دوغاب به نسبت 300Kg بنتونيت و
1 متر مكعب آب است. روي بنتونيت با خاك دستي سرند شده پوشانده مي شود.
8-2 - وجود شينه زمين در مجاورت چاه زمين يا داخل تابلوي اصلي (مطابق جزئيات پيوست)
ضروري است.
9-2 - براي انجام اندازه گيري مقاومت، امكان باز كردن هادي هاي اتصال زمين از شينه اتصال
زمين بايد وجود داشته باشد.
10-2 - به شينه زمين علاوه بر چاه زمين، سيم هاي لخت مسي از اسكلت فلزي ساختمان، آرماتور
داخل بتن، هادي حفاظتي اصلي و هادي خنثي، لوله اصلي فلزي آب، فاضلاب، كانال هاي
تأسيساتي و بدنه ديزل ژنراتور متصل مي شود.
11-2 - مقاومت كل زمين نبايد از 2 اهم تجاوز كند. هر ساله اين مقدار بايد در گرم ترين ماه سال
اندازه گيري گردد.
12-2 - در صورتي كه يك چاه زمين مقاومت لازم را ايجاد نكند از چند الكترود به صورت موازي
بايد استفاده نمود. فاصله اين چاه ها حداقل سه برابر بزرگترين بعد صفحه بايد باشد ( 10
متر فاصله توصيه مي گردد)
13-2 - چاه هاي زمين با سيم لخت مسي حداقل 35 ميليمتر مربع به يكديگر متصل مي گردد.
14-2 - هيچيك از هادي ها از نوع افشان نبوده و در انواع چند مفتولي ضخامت هر مفتول كمتر از
1/8 ميلي متر نباشد.
15-2 - هادي زمين نبايد هيچ گونه زدگي و خوردگي داشته باشد و آن را بايد كاملا در وسط چاه
قرار داد و همچنين در معرض كشش نباشد.
16-2 - دريچه بازديد در بالاي چاه به منظور بررسي وضعيت چاه در نظر گرفته شود.
3- از چاه زمين براي فاضلاب استفاده نگردد كه اين امر در مقررات ملي 13 پ 1-9-5
يادآوري 5 ذكر شده است و علت آن اين است مواد اسيدي روغني، كف جوهر نمك مس را تخريب
مي كند و الكتروليتي را پائين مي آورد.
4- آزمايش مقاومت زمين (حداكثر 2 اهم) انجام شود، نتيجه اين آزمايش در كارگاه نگهداري
شود و هر سال يك بار اين آزمايش مي بايست انجام گردد كه اين امر بر طبق مقررات ملي
13 پ 1-9-4 می باشد.
5- فاصله هر دو چاه از همديگر حداقل مي بايست معادل دو برابر ارتفاع يكي از چاه هاي ارت
باشد.
منبع : نکات اجرایی تاسیسات برقی ساختمان : سازمان نظام مهندسی
1- وجود الكترود زمين اساسي كه متداولترين روش احداث آن چاه زمين است
بر طبق بند 13-4-3-1-ج مبحث سيزدهم مقررات ملي براي مشتركان با
كنتورهاي بيش از 60A سه فاز يا مجموعه اي از كنتورها با مجموع جريان
بيش از 60A در هر فاز ضروري است.
در بند پ- 1-9-5 همين مبحث، روش سنتي قرار دادن صفحه مسي داخل
زغال و پر كردن چاه با لايه هاي نمك و زغال شرح داده شده است كه از 2 جهت مشكلات اساسي ايجاد مي
نمايد:
1- خوردگي صفحه مسي به علت وجود نمك
2- شسته شدن نمك و بالا رفتن مقاومت چاه
به همين منظور در اين دستورالعمل استفاده از مواد كاهنده مقاومت همانند خاك هاي معدني
بنتونيت توصيه شده است.
2-1- مطابق بند پ- 1-4-7-1 مبحث 13 استفاده از آرماتورهاي فونداسيون براي هم بندي
اصلي ساختمان به سيستم زمين الكتريكي ضروري است. هم بندي فوق علاوه بر اثر هم
پتانسيل سازي، تأثير قابل ملاحظه اي در كاهش مقاومت زمين دارد.
3-1- از نكات بسيار مهم پس از احداث چاه زمين، آزمايش مقدار مقاومت الكتريكي زمين در
دوره هاي تناوب مشخص است. به منظور آشنائي مهندسان با نحوه انجام اين آزمايش،
روش مورد لزوم مطابق استاندارد BS 7671 شرح داده شده است.
2- دستورالعمل احداث چاه زمين
1-2 - محل مناسب چاه زمين مكاني است كه امكان آبياري آن وجود داشته باشد، بنابراين
عدم صدمه به سازه ساختمان در انتخاب محل چاه زمين مي بايد مد نظر قرار داد شود.
2-2 - عمق نصب صفحه زمين نقطه اي است كه نم طبيعي به طور دائم وجود داشته باشد ولي در
هر حال عمق لبه بالائي صفحه از 1.5 متر نبايد كمتر باشد.
3-2 - ابعاد صفحه زمين حداقل 50*50 سانتي متر با ضخامت 2 ميلي متر است.
4-2 - در اطراف صفحه زمين حداقل 20 سانتي متر ماده كاهنده مقاومت بايد ريخته شود،
بنابراين قطر چاه حداقل 90 سانتي متر است.
5-2 - هادي هاي زمين، مسي، چند مفتولي و به مقطع حداقل 35 ميليمتر مربع هستند.
6-2 - اتصال هاي هادي زمين به صفحه زمين به يكي از دو روش زير انجام مي شود:
1-6-2 در انتهاي هادي ها يك كابل شوي مسي (پرسي يا پيچي) نصب مي شود. كابل شو به
كمك دو عدد پيچ و مهره مسي به صفحه مسي اتصال مي يابد. استفاده از پيچ و مهره
گالوانيزه ممنوع مي باشد.
2-6-2 اتصال هادي ها به كابل شو و كابل شو به صفحه با جوش اكسيژن (لحيم سخت) انجام مي
گيرد. جوشكاري در كل سطح تماس بايد صورت گيرد. اتصال لحيم نرم (سرب يا قلع) مجاز
نيست.
7-2 - مقدار مناسب ماده كاهنده مقاومت بنتونيت به صورت دوغاب به نسبت 300Kg بنتونيت و
1 متر مكعب آب است. روي بنتونيت با خاك دستي سرند شده پوشانده مي شود.
8-2 - وجود شينه زمين در مجاورت چاه زمين يا داخل تابلوي اصلي (مطابق جزئيات پيوست)
ضروري است.
9-2 - براي انجام اندازه گيري مقاومت، امكان باز كردن هادي هاي اتصال زمين از شينه اتصال
زمين بايد وجود داشته باشد.
10-2 - به شينه زمين علاوه بر چاه زمين، سيم هاي لخت مسي از اسكلت فلزي ساختمان، آرماتور
داخل بتن، هادي حفاظتي اصلي و هادي خنثي، لوله اصلي فلزي آب، فاضلاب، كانال هاي
تأسيساتي و بدنه ديزل ژنراتور متصل مي شود.
11-2 - مقاومت كل زمين نبايد از 2 اهم تجاوز كند. هر ساله اين مقدار بايد در گرم ترين ماه سال
اندازه گيري گردد.
12-2 - در صورتي كه يك چاه زمين مقاومت لازم را ايجاد نكند از چند الكترود به صورت موازي
بايد استفاده نمود. فاصله اين چاه ها حداقل سه برابر بزرگترين بعد صفحه بايد باشد ( 10
متر فاصله توصيه مي گردد)
13-2 - چاه هاي زمين با سيم لخت مسي حداقل 35 ميليمتر مربع به يكديگر متصل مي گردد.
14-2 - هيچيك از هادي ها از نوع افشان نبوده و در انواع چند مفتولي ضخامت هر مفتول كمتر از
1/8 ميلي متر نباشد.
15-2 - هادي زمين نبايد هيچ گونه زدگي و خوردگي داشته باشد و آن را بايد كاملا در وسط چاه
قرار داد و همچنين در معرض كشش نباشد.
16-2 - دريچه بازديد در بالاي چاه به منظور بررسي وضعيت چاه در نظر گرفته شود.
3- از چاه زمين براي فاضلاب استفاده نگردد كه اين امر در مقررات ملي 13 پ 1-9-5
يادآوري 5 ذكر شده است و علت آن اين است مواد اسيدي روغني، كف جوهر نمك مس را تخريب
مي كند و الكتروليتي را پائين مي آورد.
4- آزمايش مقاومت زمين (حداكثر 2 اهم) انجام شود، نتيجه اين آزمايش در كارگاه نگهداري
شود و هر سال يك بار اين آزمايش مي بايست انجام گردد كه اين امر بر طبق مقررات ملي
13 پ 1-9-4 می باشد.
5- فاصله هر دو چاه از همديگر حداقل مي بايست معادل دو برابر ارتفاع يكي از چاه هاي ارت
باشد.
منبع : نکات اجرایی تاسیسات برقی ساختمان : سازمان نظام مهندسی